 |
| Pasar Baru Bandung 1920 – 1921 |
Pasar Baru Jaman BaheulaPa Suka, nu dianjrekan ku Amir, sajaba ti ngalanggan suratkabar basa Indonesia teh, ngalangan Sipatahoenan jeung majalah Warga deuih.
“Bareto mah taun 52 – 53 saurna, Bapa kungsi ngalanggan majalah Sunda, ngan hanjakal ayeuna geus teu kaluar deui, nya balik deui kana Warga.”
Majalah Sunda, nu araya keneh, ku Amir oge sok dibacaan, sarta ari enggeus sok diteundeun deui di lomaribuku.
Di antara carita nu dipikaresep ku Amir, sajaba ti dongeng rohangan rek yakin rek henteu, nya eta karangan Syarif Amin nu make judul “Keur Kuring di Bandung“.
Saur Pa Suka, nu digambarkeun ku Syarif Amin teh kaayaan kota Bandung dina taun lilikuran. Anu ku Pa Suka oge loba nu kaalaman, saperti ieu nu dicaritakeun di handap, nya eta kaayaan ti peuting di Pasar Baru ti peuting. Ti sareupna nepi ka subuh.
Pukul lima tutup nepi pukul genep isuk-isuk. Diselang diberesihan heula, disapukeun runtahna, dikumbah tembokan. Bray beurang dibuka deui.
Naon atuh nu euweuh di pasar peuting, sarupaning hasil bumi atawa palawija, rupa-rupa lalab-lalaban.
Di pasar peuting mojokna nu sok ngaleut ditaranggungan ti siring Lembang teh. Rupa-rupa beubeutian saperti wortel jeung kumeli, lobak jeung lalab-lalaban lianna. Embohna tina bawang sop jeung saledri teh, terong gede, terong leutik, piit, marukan jeung sajabana.
Ati tanggungan kangkung jeung tespong, biasana sok ti kidul jolna teh. Cara genjer, ti lebah Cigereleng atawa Dayeuh terbelakang beh dituna. Mun gedang rata-ratana ti lelewek Cimindi atawa Cimahi. Ari kol mah rereana ti siring Pacet, Pangalengan.
Asalna mah nu jualan bajongan wungkul, beulieun nu jualeun deui, boh tangkulak, boh tukang gowengan anu sok ngadon balanja ti peuting. Ngarah salsena sareureuh budak. Atawa nu sakalian, bari balik ti panglalajoan. Mun teu kitu atuh ngahaja bari pelesir.
Pangpangna kajanarikeun. Tapi sore keneh oge sok geus rame,komo maleman marema mah.
Aya nu kakara datang bae, ngarekot nanggung daganganana, muru lahan kosong keur dadasar. Aya nu geus ngagojod sare tibra oge. Ngarengkol dina lolongkrang tolok pinuh ku waluh siem, dijubung ku gebog cau. Aya deui anu ngagoledag dina gundukan kalapa meunang mesek butikeun. Ngagubrag ngan ukur dibaju kasut geus lolo. Dijalana pondok bae, da sarungna mah dipake ngabuntel kampret, dikedengan dipake anggel. Ngan henteu bae kawas pakir hindu nu sok ngedeng dina papan nu rogok pakuna.
Cenah ari barang jualan dikedengan teh pamali, matak jomlo.
Tapi urang Rendeh anu jualan daun tisuk, berdiri ni’mateun pisan sarena ngadagoan janari teh. Dina hurun, tumpukan daun sababaraha, kafetaria samak saheulay, moal boa kawas dina kasur empuk susun tilu bae!.
Aya nu nyileuk keneh oge. Pantesna teh keur nineung ka nu ditinggalkeun. Budak ngora urang Cisarua. Peuteuy karumpay pisan daganganana teh.
Nu keur salat isa dina samak pacar, disarung jangkung nutupan susu. Teu dibaju, dikopeah bae, bari dicindung ku anduk. Anduk nu tara dipake dianduk tea ! Cabe hejo keur sedeng ngeunah aseeun daganganana teh.
Da nu jualan kemir nu anteng mah sajeroning nyaring teh, Hayoh bae ngadekul ngosokan daganganana. Hiji-hiji disusutan ku lamak lemes lalaunan. Cara peta anu dagang ali celus di segi jalan geuning, sok hayoh bae dikucel ngarah alus teh ! Dikitu kemir oge, nepi ka harerang marolenang katenjona teh. Bari jeung teu meunang eumeur, nu matak lalaunan oge.
Sabalikna ti nu dagang buah gedong atawa cengkir. Lalaunan nyabakna teh bisi pupul hapurna, nu sok siga wedak saulas dina kulitna. Kemir mah kudu beresih. Tuluy atuh dina neundeunna atawa numpukeukeunana oge sabalikna. Buah mah kudu nyanghareup, disina kadeuleu beungeutna,ngarah ka tenjo nangepna, nepi ka anu leutik oge siga gede. Kemir mah sabalikna, kudu disina narangkub, ngarah ketembong mongplona.
Ari geus karuhan rea nu masar mah, nu daragangna oge beuki rea rupana. Ditambah ku nu daragang pecay gawena teh ,ngahenggoy metikan daunna nu terbelakang, nu karancang tapak hileud, nepi katembong daunna nu mulus, semu bodas.
Ari geus karuhan rea nu masar mah,nu daragangna oge beuki rea rupana. Ditambah ku nu da daragang dahareun. Boh sotona, boh satena atawa sanguna pisan. Rata-ratana ukuran beulieun nu balantik,lain ancoan nu royal cara restoran.
Soto, dua sen samangkok teh geus ngurung kurupuk Cikoneng, nya gede nya kandel. Satena nu sapuluh tusuk beunang ditawar dalapan sen tea. Malah tilu benggol sapuluh colok teh keur negtog mah.
Ari sangu,lima sen sapiring teh geus manggrupa kuah. Kalis teu ngahaja sa deui meuli deungeunna. Da geus pepek meunang ngabanjur ku angeun tempe dicabean bari karasa serehna. Nageun kumeli ditahuan bari kaambeu peuteuyna. Besengek cabai gede salonjor-salonjor. Ditumpangan empal tahu sakeureut masung,jeung caina mabek kelewek. Dina baskom galede diwadahanana sarupa-sarupana angeun teh, disiukan ku sinduk kaleng,gagang awi.
Kitu prahna nu dalahar teh. Da kaitung royal nu menta sangu wungkul mah, bari nyokotan deungeuna sasukana. Aya goreng endog meri matasapi, aya pindang endog. Mun teu kitu endog masuk akal meunang meulahan teh disambaraan sambelgoreng.
Aya goreng lempu jeung goreng gugubar tawes meunang ngeureutan. Goreng tempe jeung goreng tahu. Goreng lauk emas digerihan, namun teu dipiceunan heula sisitna. Malah jeroanana oge henteu. Dihaja ngarah kembung katenjona, ukur dipiceun hamperuna.
Dina tungtung rancatan anu teu diudar dina salangna, hoe gede, peuteuy bae ngagarantung, aya nu meunang ngulub. Mayor disebutna nu dahar jeung peuteuy teh. Ngan sabenggol ari hargana mah sapapan teh,nu asak nu atah oge.
Ngan eta cenah sok rewog dahar, hambur sangu.
Aya nu teu kudu mayar oge,kalis ku menta : cai teh tina teko seng gede. Ngahaja disadiakeun eta mah jeung cengek domba dina piring seng,digowengkeun jeung uyah badag.
Ieu jaman Bandung nyaring ti peuting, unggal peuting. Tamat. Tina : Kandaga Buku Bacaan Basa Sunda 1957.