Legenda Sangkuriang mungkin sudah tak asing lagi, utamanya bagi para penikmat cerita legenda nusantara.
Cerita Sangkuriang sudah tersebar di aneka macam media, mulai dr media tulis hingga di ceritakan dr mulut ke ekspresi oleh orang bau tanah pada anaknya.
Selain itu, kisah ini pula sering di pentaskan dlm drama pertunjukkan. Bahkan hingga di angkat ke layar kaca.
Cerita Sangkuriang berasal dr Sunda yg ada kaitan eratnya dgn terbentuknya Gunung Tangkuban Parahu.
Lalu bagaimana ringkasan kisah sangkuriang bahasa Jawa, berikut ceritanya.
Daftar Isi
Asal Usul Sangkuriang
Ing jaman biyen, ana salah sijining keluarga kang ayem tentrem uripe. Ing keluarga kasebut ana ibuke, anak lanang lan asu kang manut lan setia.
Jeneng ibuke yaiku Dayang Sumbi, anake yaiku Sangkuriang lan asune yaiku Tumang. Keluarga kasebut urip tentrem ing deso.
Sakjane asu kasebut titisane Dewa sing rabi karo Dayang Sumbi sampe duwe anak. Nanging anake ora ngerti yen asu iku bapake dewe.
Dewa kasebut di kutuk dadi asu sampe saiki. Mulane asu kuwi manut lan setia merga keluargane dewe.
Sangkuriang urip kanthi rasa tresna saking ibuke lan asune sing gawe sangkuriang dadi anak kang berpengaruh.
Merga urip ing ganjal, sangkuriang dadi bocah kang pinter mburu kewan. Uripe kebak pasang surute merga ora tau ketemu bapake.
Nanging Sangkuriang isih seneng amarga ana ibuke sing didik dheweke kanthi becik.
Dayang Sumbi Meminta Hati Rusa
Dino iku Dayang Sumbi pingin mangan atine kidang utawa kijang. Dheweke banjur dhawuh marang anake menyang alas golek kijang.
Sangkuriang sing tansah manut marang ibuke lunga menyang alas karo Tumang golek mangsa.
Sangkuriang ngajak Tumang amarga asu sing di tresnani kuwi tansah njaga, ngancani lan setya netepi panjalukane.
Tumang budal karo Sangkuriang menyang bantalan kanggo golek kijang sing di karepake ibuke.
Sangkuriang & Tumang Mencari Rusa di Hutan
Sangkuriang krasa kesel lan kerepotan amarga biasane ora kedadeyan kaya ngene.
Biasane dheweke mudah banghet entuk mangsa. Dheweke ora pingin gawe ibuke sedhih amarga dheweke bocah kang apik lan manut.
Dheweke banjur ngomong marang Tumang kanggo nglacak kijang. Tumang sing wis suwih bersamaSangkuriang podo kesel. Sahingga Tumang mlaku alon-alon nanging malah angel obah.
Sangkuriang sing jengkel karo Tumang akhire nesu. Tindakane Sangkuriang iki kanggo netepi panjalukane ibuke.
Ibune mung siji-sijine wong sing di tresnani, mula panjalukane iki kudu di turuti senajan angel golek kijang ing alas.
Tumang sing wis kesel ora iso nemokno kijang. Sangkuriang nesu amarga obahe Tumang alon. Sahingga Tumang sedhih lan bali golek kijang kanggo Dayang Sumbi.
Sangkuriang Membunuh Tumang
Sangkuriang rasane tambah jengkel amarga Tumang ora iso ngolehno mangsane. Banjur Sangkuriang ngomong maring Tumang.
Tumang sing gagal mburu kijang maneh, akhire di pateni Sangkuriang.
Dheweke banjur njupuk atine Tumang kanggo di gawa menyang ibune sing lagi luwe.
Sangkuriang ngganti atine kijang dadi atine Tumang.
Keduanya Memakan Hati Tumang
Sangkuriang mulih dewe tanpa Tumang, nanging ibuke orang ngerti.
Banjur atine di paringake marang ibuku agar iso di masak lan di pangan bareng.
Ibuke seneng banghet amarga dheweke kepengin banghet mangan ati kijang.
Nalika lagi masak, Dayang Sumbi durung ngerti yen Tumang ora melu mulih.
Dayang sumbi durung takon Tumang, ati sing di masak wis mateng. Wong loro kasebut mangan atine Tumang.
Dayang Sumbi Marah
Dayang Sumbi banjur ngerti yen Tumang durung mulih. Dheweke kuwatir lan takon marang Sangkuriang yen Tumang ana ngendi.
Sangkuriang mangsuli kanthi jujur yen ati sing di pangan iku atine Tumang.
Dayang Sumbi langsung ngamuk lan nangis njerit nganti ora percoyo yen sing di pangan kuwi atine Tumang.
Kahanan iki gawe wit-witan kaget, ana angin banter melbu ing omahe lan gawe Sangkuriang kaget banghet.
Sangkuriang ngira yen ibuke luwih tresna marang asu tinimbang dheweke.
Iki gawe jengkel Sangkuriang lan dheweke metu saka omah amarga weruh ibune ngamuk.
Sangkuriang sengit marang ibuke lan ora gelem mulih. Sangkuriang metu lan mlayu ninggal ibuke.
Dayang Sumbi Menyesal & Mencari Sangkuriang
Dayang Sumbi getun wis ngamuk marang anake. Dheweke eksklusif njaluk tulung yang kuasa kanggo nggoleki Sangkuriang.
Wis pirang-pirang taun Sangkuriang ora mulih. Saiki dheweke wis dadi bocah kang diwasa sing nggantheng lan gagah.
Dewa sing krungu panjalukane Dayang Sumbi eksklusif ngabulake lan ngapuro omongane Dayang Sumbi.
Dheweke uga di wenehi kaendahan langgeng tegese dheweke ora bakal tuwa ing salawas-lawase.
Sangkuriang Bertemu Dayang Sumbi
Sangkuriang sing manggon ing panggonan liya, pungkasane nemoni gubug kang subur.
Gubuk mau kebak banyu sing seger. Sangkuriang kethok-kethok lawang gubuk amarga arep njaluk ijin ngombe banyu.
Pranyata sing duwe gubug iku Dayang Sumbi. Loro-lorone ora kenal amarga wis suwe ora ketemu.
Sangkuriang tresna lan kepingin rabi karo Dayang Sumbi yaiku ibuke dewe.
Dayang Sumbi Belum Mengenali Sangkuriang
Dayang Sumbi ora ngenali Sangkuriang amarga raine wis owah kabeh.
Sangkuriang uga ngganti jenenge dadi Jaka, sahingga Dayang Sumbi ora gampang ngerteni dheweke.
Sangkuriang uga nglamar Dayang Sumbi lan lamarane di terima nganthi seneng.
Nanging Dayang Sumbi nemokake siji sebab sing nggawe dheweke ngerti yen kandidat bojone iku anake dewe.
Dayang Sumbi nemu catu ing sirahe Jaka kaya catu sing ana ing Sangkuriang. Dheweke banjur kelingan marang putrane.
Dayang Sumbi banjur takon marang Jaka.
Jaka sing wis suwih ora kerungu jeneng kasebut langsung meneng lan kaghet banghet. Jaka ora nyono yen kandidat bojone iso ngerti jeneng cilike.
Dayang Sumbi Memberi Sangkuriang Syarat Pernikahan
Dayang Sumbi kaget banghet amarga kandidat bojone yaiku anake dewe sing ilang.
Dheweke banjur ngandhani kabeh marang Sangkuriang, nanging Sangkuriang ora percaya.
Sangkuriang sing wis buta dening rasa tresna lan hawa nepsu ngira yen Dayang Sumbi mung ngarang crita. Amarga dheweke ora pengen di rabi Sangkuriang.
Apa wae sing di omongake Dayang Sumbi kanggo ngeyakinake Sangkuriang ora ana sing di percoyo.
Sangkuriang ora percoyo merga rupane Dayang Sumbi isih enom. Yen ancen dheweke ibuke wayahe rupane wis tuwo lan kriput.
Sangkuriang pancet wae ngotot yen arep rabi karo Dayang Sumbi merga wis katresnan.
Pungkasane, Dayang Sumbi gawe syarat rabi kanggo anake yaiku nggawe anutan kali Citarum. Lan gawe prahu kang gedhe banget sing bakale ana ing kali kasebut.
Wektu sing di tetapake yaiku sawengi. Yen ora iso gawe ing wektu sawengi ya ora berhasil.
Kahanan kasaebut pancen abot lan angel. Sahingga Dayang Sumbi percaya banghet yen Sangkuriang ora bakal bisa menuhi syarate.
Nanging Sangkuriang sing katresna marang ibuke dewe tetep nrima syarat kasebut lan nggawe banyu Citarum milih kanthi semangat.
Sangkuriang Memenuhi Syarat Pernikahan
Kanthi kekuwatan gaib, Sangkuriang nimbali para jin lan roh alus kanggo mbantu dheweke nindakake peran kasebut.
Ing wektu singkat, gaweyang sing di jaluk Dayang Sumbi wis arep berakhir nalika subuh isih adoh.
Amarga gupuh Dayang Sumbi banjur meksa andal kluruk sanajan durung esuk.
Krungu hebat kluruk, para jin lan roh alus kuwi padha mlayu amarga padha ngira yen wis esuk.
Jin lan roh alus sing padha mlayu ndadekake Sangkuriang ora mampu ngrampungake gawean sing isih ana.
Sangkuriang Marah
Kanthi nesu dheweke ngrusak bendungan sing meh rampung lan uga prau sing di gawe.
Prau sing di tendhang Sangkuriang kanthi banghet pungkasane dadi Gunung Tangkuban Perahu ing Bandung.
Sangkuriang tambah nesu nalika ngerti yen Dayang Sumbi meksa jago kluruk senajan durung esuk.
Dheweke ngoyak Dayang Sumbi, nanging Dayang Sumbi ilang menyang bantalan ing bukit sing saiki di arani Gunung Putri.
Sangkuriang ilang ing jagad ghaib lan ora katon maneh.
Unsur Intrinsik Cerita Rakyat Sangkuriang
Setelah membaca legenda sangkuriang di atas, maka kita mampu menganalisis komponen intrinsiknya.
Berikut komponen intrinsik legenda sangkuriang:
Tema
Latar
Latar kawasan legenda ini yaitu hutan, desa terpencil, & sungai Citarum.
Alur
Namun, kadang-kadang alur ceritanya mundur untuk mengenang kehidupan masa kecil Sangkuriang di masa kemudian.
Tokoh
Sangkuriang di gambarkan sebagai anak yg menghormati ibunya, pemberani, praktis murka & tak berpikir panjang.
Tumang yaitu seekor anjing titisan Dewa yg tak lain ialah suami Dayang Sumbi. Tumang di ceritakan sebagai tokoh yg penurut, setia & baik hati.
Sudut Pandang
Amanat / Pesan Moral
Dalam dongeng rakyat tersebut Sangkuriang di gambarkan sebagai orang yg keras kepala lantaran tak mendengar nasihat ibunya.
Sangkuriang tidak ingin mendapatkan kenyataan bahwa Dayang Sumbi yg di cintai ialah ibunya sendiri.
Sementara Dayang Sumbi masih mengikuti hati nuraninya sebagai landasan untuk bertindak.
Ketika Dayang Sumbi menyadari bahwa Sangkuriang putra kandungnya, ia dgn tegas menolak Sangkuriang untuk menikahinya.
Nah itulah legenda Sangkuriang dala bahasa Jawa. Semoga kita semua mampu mengambil pesan moral yg ada dalah kisah legenda tersebut.