close

Jenis Tembung Jawa lan Tuladhahe {Lengkap dengan Contoh Soal}

Mengenal Jenis Jenis Tembung – Tatkala berada di kursi sekolah dasar, kadang kala kita mempelajari pepak bahasa Jawa.

Dalam pepak basa Jawa akan dipelajari pula silah-silahing tembung atau jenis tembung.

Arti tembung dlm bahasa Indonesia disebut dgn kata.

Dalam pepak basa Jawa, tembung ada beberapa macamnya.

Sama halnya dlm bahasa Indonesia, yg memiliki beberapa macam kata.

Untuk mempersingkat waktu, berikut pembahasan perihal jenis tembung.

Namun sebelum itu, kita akan mengetahui dulu pengertian tembung.

Daftar Isi

Pengertian Tembung

Seperti yg disampaikan sebelumnya, arti tembung ialah kata.

Secara perumpamaan, tembung merupakan kumpulan suku kata yg memiliki arti.

Kata berasal dr suku kata. Suku kata berasal dr abjad.

Kata dapat dipakai untuk menciptakan kalimat.

Namun, ada tembung yg cuma memiliki satu suku kata (amung sawanda), yakni tembung wod.

Istilah- ungkapan dlm Tembung

Dalam suatu tembung (kata), ada beberapa struktur yg perlu dikenali.

Struktur ini, sering disebut dgn tata bahasa Jawa atau Paramasastra Jawa.

Tata bahasa Jawa atau paramasastra Jawa merupakan hukum yg menggambarkan struktur ungkapan dlm bahasa Jawa.

Berikut arti 4 paramasastra Jawa:

  • Aksara = abjad
  • Wanda = suku kata
  • Tembung = kata
  • Ukara = kalimat

Fungsi Tembung

Tembung berfungsi untuk menyusun kalimat.

Dengan menyusun kalimat memakai tembung, kita dapat mengutarakan sesuatu.

Selain itu, fungsi tembung untuk mengutarakan pertanyaan & pernyataan.

Jenis Tembung

Minurut maceme, jinising tembung utawa silah-silahing tembung Jawa ana 10.

Berikut jenis jenis tembung Jawa:

  • Tembung Aran tegese tembung (kata benda)
  • Tembung Kriya tegese tembung (kata kerja)
  • Tembung Kahanan tegese tembung (kata kondisi)
  • Tembung Sesulih tegese tembung (kata ganti)
  • Tembung Wilangan tegese tembung (kata bilangan)
  • Tembung Ancer-ancer tegese tembung (kata kawasan)
  • Tembung Panggenah / tetenger
  • Tembung Katrangan tegese tembung (kata informasi)
  • Tembung Pangiket tegese tembung (kata sambung)
  • Tembung Panguwuh tegese tembung (kata seru)

Sebenarnya jenis tembung Jawa ada banyak sekali, tetapi biasanya jenis kata (grammar) dlm bahasa Jawa ada 10 jenis.

Diantara jenis tembung yang lain, salah satunya ada tembung lingga (kata dasar) & tembung andhahan (kata yg berubah dr asalnya).

Kedua tembung Jawa ada kaitannya dgn 10 macam tembung yg diterangkan diatas.

Tembung Aran 

Dalam bahasa Indonesia, makna tembung aran merupakan kata benda yg tampakmaupun yg tak terlihat.

Tegese tembung aran yaiku sakabehe jeneng samubarang kang maujud lan ora maujud.

Tuladha tembung aran:

  1. Sapi
  2. Kembang kemboja
  3. Cagak
  4. Kabel
  5. Angin
  6. Matahari
  7. Kurungan
  8. Sepatu
  9. Pacitan
  10. Ponorogo
  11. Madiun
  12. Jombang
  13. Demak
  14. Kebo
  15. Jaran
  16. Kulkas
  17. Kompor
  18. Lemari
  19. TV
  20. Merbabu
  21. Lawu
  22. Slamet
  23. Unta
  24. Gajah
  25. Sekolah
  26. Desa
  27. Karpet

Untuk lebih jelasnya, ananda dapat mempelajari tembung aran pada postingan sebelumnya.

Disana akan dijelaskan dengan-cara rincian pemahaman tembung aran, jenis tembung aran & contoh tembung aran lengkap.

Tembung Kriya

Dalam bahasa Indonesia makna tembung kriya merupakan kata kerja.

Kata kerja adalah kata yg menjelaskan sebuah perbuatan atau acara yg dilaksanakan seseorang.

Tegese tembung kriya yaiku tembung kang mratelakake solah bawa utawa pagawean.

Berikut pola tembung kriya:

  1. Nyaou
  2. Nuthuk
  3. Mlayu
  4. Kokthutuk
  5. Mlaku
  6. Nulisa
  7. Disaponi
  8. Disamber
  9. Nyamber
  10. Mabur
  11. Maca
  12. Mangan
  13. Lungguh

Tembung Kahanan 

Tembung kahanan adalah tembung yg menjelaskan suatu kondisi,. Dalam bahasa Indonesia diketahui dgn kata sifat.

Tembung kahanan yaiku tembung kang mratelakake kahanan utawa sifat samubarang

Contoh Tembung Kahanan:

  1. Kuru
  2. Lemu
  3. Sugih
  4. Sabar
  5. Nesu
  6. Dhuwur
  7. Cendhek
  8. Sepi
  9. Garing
  10. Teles
  11. Panas
  12. Adem
  13.  Rame

Tembung Sesulih 

Dalam bahasa Indonesia, tembung sesulih disebut dengan kata ganti. 

Tegese tembung sesulih yaiku tembang kang dadi sesulih utawa gantine samubarang.

Jenis Tembung Sesulih 

  • Tembung Sesulih Purusa / Wong

Tembung sesulih purusa  yakni kata ganti untuk menyebutkan orang.

Tembung Jawa sesulih purusa dibagi menjadi tiga jenis, yaitu utama purusa (sesulih wong kapisan), madyama purusa (sesulih wong kapindho), pratama purusa (sesulih wong katelu),

  • Tembung Sesulih Darbe (Kata ganti pemilik), tuladha : -ku, -mu, -e.
  • Tembung Sesulih Pitakon (Kata ganti tanya)

Tembung sesulih pitakon yaiku jinising tembung sing nakokake barang, wong, cacah, panggonanan, wayah lan kahanan.

Tuladha tembung sesulih pitakon: sapa, apa, kapan, pira.

  • Tembung Sesulih Panudhuh (kata ganti isyarat )

Tembung sesulih panuduh yaiku tembung sesulih ing kang nuduhke wong, barang, wayah, kahanan, cacah lan liya-liyane.

Tuladha tembung sesulih panuduh : iki, iku, kenen, kana lsp.

  • Tembung Sesulih Panyilih 

Tembung sesulih panyilih yaiku tembung sesulih kang dadi gantine tumprap barang utawa manungsa.

  • Tembung Sesulih Sadhengan (Kata ganti tak tentu)

Tembung sesulih sadhengan yaiku tembung kang dadi gantine barang-barang kang durung genah utawa ora gumathok. Dadi mung ateges kang biasa wae.

Tembung Wilangan 

Tembung wilangan dlm bahasa Indosia disebut kata bilangan, yaiku kata yg menjelaskan suatu bilangan.

Tembung wilangan yaiku tembung kang mratelakake cacah.

Tuladha / acuan tembung wilangan:

  1. Sithik
  2. Akeh
  3. Siji
  4. Loro
  5. Kapisan
  6. Kapindo
  7. Sekawan
  8. Setunggal
  9. Gangsal

Tembung Ancer-ancer

Tembung ancer ancer atau yg disebut dgn kata daerah.

Tembung ancer-ancer yaiku tembung kang mratelakake panggonan utawa dunung.

Tuladha / acuan tembung ancer ancer: ing, marang, saka, katur, lsp.

Tembung Panggenah / Tetenger 

Tembung panggenah yaiku tembung kang nyandhangi barang kang wis genah ana.

Tuladha / pola: Si, Raden, Kanjeng, Paman, lsp.

Tembung Katrangan 

Tembung katrangan adalah kata informasi.

Tembung katrangan yaiku tembung kang nerangake tembung kriya utawa kahanan.

Tuladha / teladan tembung katrangan: banter, mesthi, tansah, durung, wingi sore, biasane, lsp.

Tembung Pangiket 

Tembung pangiket disebut pula tembung pangandheng yakni kata sambung.

Tembung pangiket / tembung panggandheng yaiku tembung kang ngiket utawa nggandhengake tembung siji lan sijine utawa ukara siji lan sijine.

Tuladha / acuan tembung pangiket : lan, serta, saha, tuwin, miwah, sarehne, sabab, nanging, utawa, dene, ewadene, amarga, jalaran, lsp.

Tembung Panguwuh

Tembung panguwuh merupakan kata yg menerangkan ganjalan.

Tembung panguwuh yaiku tembung kang mratelakake panguwuh utawa sambat.

Tuladhane / teladan tembung panguwuh: aduh, tobat-tobat, wah, loh, lah, hemm, lsp.

Contoh Soal & Pembahasan Materi Jenis Tembung 

Setelah membicarakan panjang lebar bahan jinising tembung, untuk mengukur seberapa paham sungguh diperlukan acuan soal.

Dibawah ini ada beberapa acuan soal cobaan Basa Jawa materi jenis tembung beserta pembahasannya.

  1. Ngidhentifikasi jinise tembung “Basuki Mangan Kates ing Sawah”

Pembahasan :

  • Basuki = tembung aran
  • Mangan = tembung kriya
  • Kates = tembung aran
  • Ing Sawah = tembung katrangan

2. Tembung kahanan iki sing bener yaiku …

  • a) dhuwur
  • b) panganan
  • c) sapa
  • d) iku

Jawaban : 

3. Tembung pitakon ing ngisor iki sing bener …

  • a) wah
  • b) watu
  • c) papan
  • d) apa

Jawaban : d

4. tembung panguwuh (kata seru) yaiku tembung kang mratelaake panguwuh utawa sambat. Ing ngisor iki sing dudu tembung panguwuh yaiku …

  • a) adhuh
  • b) tobat-tobat
  • c) wah
  • d) sapa

Jawaban : a

5. Tembung kriya ing ngisor iki sing bener yaiku …

  • a) panganan
  • b) panganen
  • c) dipangan
  • d) mangan

Jawaban : b

6. Tembung aran ing ngisor iki sing paling mathuk …

  • a) panganan
  • b) panganen
  • c) dipangan
  • d) mangan

Jawaban : 

Demikianlah pembahasan seputar tembung-tembung Jawa. Terimakasih sudah berkunjung ke situs web kita. Semoga dapat memperbesar pengetahuan & mudah-mudahan berfaedah.

Jenis tembung, tembung jawa, tegese tembung, macam macam tembung,Tembung Aran, Tembung Kriya, Tembung Kahanan, Tembung Sesulih, Tembung Wilangan, Tembung Ancer-ancer, Tembung Panggenah / tetenger, Tembung Katrangan, Tembung Pangiket, Tembung Panguwuh

  153+ Contoh Ukara Sambawa lan Sananta {Lengkap}