close

11 Tembang Macapat dalam Bahasa Jawa

Anak-anak dr Pasinaon Omah Kendheng membawakan macapat pada Festival Cipta Media Ekspresi di Taman Budaya Yogyakarta.
Anak-anak dr Pasinaon Omah Kendheng membawakan macapat pada Festival Cipta Media Ekspresi di Taman Budaya Yogyakarta.

Kamu yg tinggal di Jawa Tengah & Jawa Timur mungkin tak ajaib dgn yg namanya tembang macapat yg merupakan salah satu karya sastra luhur bangsa Indonesia.

Pengertian tembang macapat yakni puisi tradisional Jawa yg terikat hukum-aturan tertentu yakni guru gatra, guru wilangan, & guru lagu. Kamu bisa menemukan teladan tembang macapat di bawah.

Pengertian Tembang Macapat dlm Bahasa Jawa:

Tembang macapat yaiku puisi gagrag lawas sing kaiket paugeran tartamtu kayata guru wilangan, guru gatra, lan guru lagu. Simak klarifikasi masing-masing acuan tembang macapat dlm bahasa Jawa berikut ini.

Contoh Tembang Macapat

Tembang macapat mampu ananda buat sendiri dgn mengikuti hukum yg telah ditetapkan meliputi guru gatra, guru lagu, & guru wilangan.

Guru Gatra ialah jumlah baris dlm satu bait.
Guru Wilangan ialah banyaknya suku kata di setiap baris.
Guru Lagu yakni persamaan rima (a, i, u, e, o) pada tiap baris.

Jika ananda mendapat pertanyaan dlm pelajaran Bahasa Jawa, berikut ialah terjemahannya.

Guru gatra tegese cacahing larik saben sapada.
Guru wilangan tegese cacahing wanda saben sagatra.
Guru lagu yaiku tibaning swara (a, i, u, e, o) saben pungkasaning gatra.

Saya hingga kini masih hafal balasan ini karena sering ditanyakan tatkala ulangan di sekolah dulu. Perhatikan infografis di bawah ini untuk lebih jelasnya.

  Memahami Konsep Dan Penerapan Turunan Fungsi Trigonometri Dalam Kalkulus

Guru gatra, guru lagu, & guru wilangan masing-masing tembang macapat
Guru gatra, guru lagu, & guru wilangan masing-masing tembang macapat

Berikut yakni penjelasan lengkapnya sesuai dgn urutan tembang macapat.

1. Tembang Maskumambang

Lirik tembang maskumambang menceritakan tahap-tahap awal perjalanan seorang manusia di dlm kandungan.

  • Guru gatra: 4
  • Guru wilangan: 12, 6, 8, 8
  • Guru lagu: i, a, i, a

Contoh tembang maskumambang:

Nadyan silih bapa biyung kaki nini
Sadulur myang sanak
Kalamun muruk tan becik
Nora pantes yen den nuta

2. Tembang Mijil

Tembang mijil mewakili waktu permulaan insan terlahir & menghirup udara di bumi.

  • Guru gatra: 6
  • Guru wilangan: 10, 6, 10, 10, 6, 6
  • Guru lagu: i, o, e, i, i, o

Contoh tembang mijil:

Wulang estri kang wus palakrami
Lamun pinitados
Amerngkoni mring balewismane
Among putra marusentanabdi
Deng angati-ati
Ing sadurungipun

3. Tembang Sinom

Sinom ialah tembang macapat yg mengisahkan tahapan hidup manusia tatkala mulai beranjak cukup umur. Watake tembang sinom yaiku tresna asih, canthas, trengginas, luwes, grapyak, lan seneng golek pangalembana.

  • Guru gatra: 9
  • Guru wilangan: 8, 8, 8, 8, 7, 8, 7, 8, 12
  • Guru lagu: a, i, a, i, i, u, a, i, a

Contoh tembang sinom:

Amengani jaman edan
Ewuh aya ing pambudi
Melu edan nora tahan
Yen tan melu anglakoni
Boya keduman melik
Kaliren wekassanipun
Dilalah kersa Allah
Begja-begjane kang lali
Luwih begja kang eling lawan waspada

4. Tembang Kinanthi

Tembang kinanthi bercerita wacana kehidupan anak muda yg masih memerlukan bimbingan & wejangan dr orang bau tanah.

  • Guru gatra: 6
  • Guru wilangan: 8, 8, 8, 8, 8, 8
  • Guru lagu: u, i, a, i, a, i

Contoh tembang kinanthi:

Padha gulangen ing kalbu
Ing Sasmita amrip lantip
Aja pijer mangan nendra
Ing kaprawiran den kaesthi
Pesunen sarinira
Sudanen dhahar lan guling

5. Tembang Asmarandana

Asmaradana yakni tembang macapat yg menceritakan proses kehidupan insan yg mulai mencicipi cinta dlm hidupnya.

  • Guru gatra: 7
  • Guru wilangan: 8, 8, 8, 7, 8, 8, 8
  • Guru lagu: i, a, e, a, a, u, a

Contoh tembang asmarandana:

Kidung kedresaning kapti
Yayah nglamong tanpa mangsa
Hingan silarja jatine
Satata samaptaptinya
Raket rakiting ruksa
Tahan tumaneming siku
Karasuk sakeh kasrakat

6. Tembang Gambuh

Tembang gambuh mewakili tahapan hidup manusia tatkala bertemu dgn pasangan hidup yg dirasa cocok.

  • Guru gatra: 5
  • Guru wilangan: 7, 10, 12, 8, 8
  • Guru lagu: u, u, i, u, o

Contoh tembang gambuh:

Sekar gambuh ping catur
Kang cinatur polah kang kalantur
Tanpa tutur katula-tula katali
Kadalu warsa kapatuh
Katutuh pan dadi awon

7. Tembang Dhandanggula

Tembang dhandhanggula mengisahkan tahap kehidupan insan ketika merasakan kebahagiaan pada masa permulaan berumah tangga.

  • Guru gatra: 10
  • Guru wilangan: 10, 10, 8, 7, 9, 7, 6, 8, 12, 7
  • Guru lagu: i, a, e, u, i, a, u, a, i, a

Contoh tembang dhandanggula:

Yogyanira kang para tentara
Lamun bisa samya anuladha
Duk ing nguni caritane
Andelira Sang Prabu
Sasrabau ing Maespati
Aran Patih Suwanda
Lelabuhanipun
Kang ginelung tri prakara
Guna kaya purun ingkang den antepi
Nuhoni trah utama

8. Tembang Durma

Tembang durma menceritakan kehidupan manusia yg sewaktu-waktu bisa mengalami kesedihan.

  • Guru gatra: 7
  • Guru wilangan: 12, 7, 6, 7, 8, 5, 7
  • Guru lagu: a, i, a, a, i, a, i

Contoh tembang durma:

Para siswa gatekno bab kang utama
Pisan sholat lan ngaji
Ngabekti wong tuwa
Kang rukun marang kanca
Sabar nalika di uji
Tansah nerima
Nuju mulyane urip

9. Tembang Pangkur

Tembang pangkur yakni penggambaran insan yg berusaha menjauhi hawa nafsu & angkara murka di dunia ini.

  • Guru gatra: 7
  • Guru wilangan: 8, 11, 8, 7, 8, 8, 7
  • Guru lagu: a, i, u, a, i, a, i

Contoh tembang pangkur:

Mingkar-mingkuring angkara
Akarana karenan mardi siwi
Sinawung resmining kidung
Sinuba sinukarta
Mrih kertarto, pakartining ngelmu luhung
Kang tumrap neng tanah Jawi
Agama-ageming aji

10. Tembang Megatruh

Megatruh tersusun dr kata megat (pisah) & ruh. Tembang megatruh menggambarkan tahapan hidup insan tatkala roh terpisah dr raganya.

  • Guru gatra: 5
  • Guru wilangan: 12, 8, 8, 8, 8
  • Guru lagu: u, i, u, i, o

Contoh tembang megatruh:

Aja sipat tan pegat siyang myang dalu
Amuwun ing ngarsa mami
Nora pajar kang kinayun
Lah mara sira den aglis
Tutura mringjeneng ingong

11. Tembang Pocung

Tembang pocung bercerita tentang ritual pelepasan seseorang yg telah meninggal.

  • Guru gatra: 4
  • Guru wilangan: 12, 6, 8, 12
  • Guru lagu: u, a, i, a

Contoh tembang pocung:

Beda lamun kang wus sengsem reh ngasamun
Semune ngaksama
Sasamane bangsa sisip
Sarwa sareh saking mardi martatama

Jika kesengsem untuk mengetahui artinya, ananda mampu memakai translate bahasa Jawa yg sudah kami siapkan.

FAQ

Tembang macapat cacahe ana?

Tembang macapat cacahe sewelas.

Sing kalebu tembang macapat yaiku?

Maskumambang, mijil, sinom, kinanthi, asmarandana, gambuh, dhandanggula, durma, pangkur, megatruh, lan pocung.