close

√ Dongeng Sunda Si Kabayan Marak dan Artinya

wargamasyarakat.org, Salam Haneut! Dongeng bahasa Sunda Si Kabayan Marak termasuk cerita parabel. Hartina parabel nyaeta cerita anu nyaritakeun kahirupan jalma biasa.

Tokoh kisah Sunda Si Kabayan merupakan tokoh fiktif. Tidak ada di dunia faktual. Karakternya lucu, tingkah lakunya terbilang mahiwal (konyol, beda dr yg lain). ia akil & kecerdasannya sering kali mampu mengalahkan yg lain.

Selain lucu, cerita Si Kabayan pula mengandung nilai-nilai kecerdasan, moral, & mengandung cerminan yg dapat dijadikan pelajaran.

Di bawah ini teks cerita si Kabayan Marak, dikutip dr Buku Pamekar Diajar Basa Sunda Kelas VII terbitan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat.

Marak artinya mengambil ikan ramai-ramai di sungai menggunakan alat penangkap ikan atau ditangkap tangan. Caranya yakni menutup atau memindahkan sementara aliran airnya dr hulu. Cara menangkap ikan di sungai ini ramah lingkungan, tak akan menciptakan ikan-ikan kecil di sungai punah.

Si Kabayan Marak

Si kabayan jeung mitohana rebun-rebun geus nagog sisi walungan. Teu lila burudul rahayat, maksudna rék marak walungan duméh bakal kasumpingan tamu agung ti dayeuh. Ari kasedepna tamu, ceuk kokolot désa, nyaéta lauk walungan.

Si Kabayan & mertuanya pagi-pagi sekali sudah berada di pinggir sungai. Tidak usang kemudian rakyat berdatangan, maksudnya akan ikut mengambil ikan sehubungan akan kehadiran tamu spesial dr kota. Kata tetua desa, kesukaan tamu itu ikan sungai.

Tah, poé ieu téh paratamu rék dibagéakeun goréng tawés, pais nilem, jeung beuleum kancra dicoélkeun kana sambel jahé ditinyuh kécap. Mangkaning ngahaja sanguna ogé paré anyar, nya bodas nya pulen. Leuh, piraku wé tamu henteu nimateun.

Nah, hari itu paratamu akan disambut goreng tawes, pepes nilem, & bakar kancra dicocol sambal jahe disiram kecap.Apalagi nasinya sengaja dr padi yg gres, telah putih pulen lagi. Duh, masa tamu tak merasa lezat.

Nu méngkong walungan garetol naker. Si Kabayan ogé gadag-gidig manggulan batu jeung gebog cau keur méngkolkeun jalanna cai. Haneut poyan ogé cai téh geus orot, lauk nu galedé geus témbong tinggudibeg.

Yang menutup air sungai giat sekali. Si Kabayan pula ke sana ke mari memikul watu & gedebog pisang untuk memindahkan aliran air. Kira-kira jam 10 pagi air sudah susut, ikannya yg besa sudah terlihat.

  √ 7 Contoh Sisindiran Rarakitan Sesebred Basa Sunda

Kadewek Si Kabayan meunang tawés sagedé tampah. Barang rék diasupkeun kana korangna, kokolot ngomong, “Ulah dikanakorangkeun, éta mah keur sémah.”

Si Kabayan mampu tawes sebesar tampah (nyiru). Tatkala mau simasukkan ke korangnya, tetua berkata, “Jangan dimasukin korang, itu untuk tamu.”

Kedewek merupakan kecap panganteur untuk menangkap dgn tangan. Korang yaitu wadah ikan yg lazimdiikat di pinggang terbuat dr anyaman bambu agak carang.

Kedewek deui Si Kabayan meunang nilem sagedé dampal leungeun. Kakara gé diacungkeun geus gorowok kokolot, “Alungkeun kana cireung, keur sémah. Mangkaning kasedepna pais nilem. Hég baé beunteur jeung cingok mah asupkeun kana korang.”

Si Kabayan mampu lagi nilem sebesar potongan dlm tangannya. Baru pula ditunjukkan tetua pula berteriak, “Lemparkan ke cireung, buat tamu. Apalagi kesukaannya pepes nilem. Silakan saja beunteur & cingok masuk ke korang.”

Cireung adalah wadah ikan berskala agak besar, terbuat dr anyaman bambu. Jarak anyamannya agak jarang. Beunteur & cingok ialah nama sejenis ikan sungai yg berukuran kecil.

“Ngeunah éhé teu ngeunah éon… aing nu bobolokot, sémah nu ngeunahna, bari jeung teu milu capé…,” Si Kabayan gegelendeng jero haténa.

“Enak di Anda tak lezat di saya.. Simkuring yg capainya, tamu yg enaknya, lagian tak ikut capai…,” Si Kabayan menggerutu di dlm hatinya.

Ngeunah éhé teu ngeunah éon mampu diartikan lezat di elu gak yummy di gua.

Sabot kokolot keur bongoh, Si Kabayan meunang deui nilem gedé naker. Teu loba catur, sup baé diasupkeun kana korangna. Manéhna hanjat bari ngomong ka mitohana yén rék ngadurukan. Rék dahar heula jeung beuleum betok.

Sementara tetua sedang lengah, Si Kabayan dapat lagi nilem besar banget. Tidak banyak bicara, ikan itu dimasukin ke korangnya. ia naik sambil berkata ke mertuanya bahwa akan membuat api unggun. Mau makan dahulu dgn bakar betok (nama jenis ikan).

Brus nilem téh diasupkeun kana durukan, terus wajah timbel bekelna. Kakara ogé beuleum nilem téh béak sapotong, ana gorowok téh Si Kabayan gegeroan ka mitohana.

Nilem dimasukkan ke api unggun, terus membuka bekal nasi timbel. Baru pula bakar nilem itu habis sepotong, tiba-tiba si Kabayan berteriak memanggih mertuanya.

“Abah, Abah, buru-buru ka dieu! Ieu kuring nyeri beuteung, peujit mani pupurilitan. Jeung teu puguh  téténjoan!”

“Abah, Abah, cepat ke sini! Ini simkuringsakit perut, usus merilit sekali. Dan tak terang pandangan!”

Mitohana reuwaseun nénjo Si Kabayan adug-songkol, bari mencétan beuteungna.

Mertuanya ketakutan melihat Si Kabayan gagah menahan rasa sakit, sambil memijit perutnya.

“Haduh, haduh ieu nyeri beuteung!” omong Si Kabayan. Panonna burial buncelik.

“Haduh, haduh sakit perut!” kata Si Kabayan. Matanya terbelalak sambil sesekali memejam.

Nu araya di dinya ribut, ngariung-riung Si Kabayan.

Yang ada di situ ribu, mengelilingi si Kabayan.

“Ku naon? Ku naon? Na dahar naon manéh téh?”

“Kenapa? Kenapa? Makan apa kau?”

“Teuing, da barang am dahar beuleum nilem, ana purilit téh peujit. Téténjoan teu paruguh. Haduh, haduh, ieu kuring sieun paéh! Lauk téh meureun aya racunan…” Nu araya nénjo beuleum lauk kari sapotong.

“Tidak tahu, tatkala makan bakar nilem, tiba-tiba usus merilit. Penglihatan tak terang. Haduh, haduh, simkuringtakut mati! Ikan itu mungkin mengandung racun…” Yang ada di situ menyaksikan bakar ikan tinggal sepotong.

“Boa enya laukna aya racunan. Meureun di tonggoh aya nu keur nua ku renta leteng,” ceuk nu ngariung-riung Si Kabayan.

“Jangan-jangan iya ikannya mengandung racun. Mungkin di hulu sedang ada yg meracuni dgn racun leteng,” kata yg mengelilingi Si Kabayan.

Si Kabayan adug lajer, terus nangkuban bari nungkup beungeutna. Lok, elak-elakanana dirojok ku curukna. Euweuh nu nangénan. Na ari borolo téh utah babalongkéngan.

Si Kabayan gagah, terus telungkup sambul memegang perutnya. Kerongkongnya di jolok dgn telunjuknya. Tidak ada yg melihat. Tiba-tiba ia muntah sejadi-akhirnya.

“Enya, ieu mah karacunan. Geuning tuh utah-utahan,” ceuk kokolot, “Eureun wé euy, urang pindah ka béh tonggoh nu jauh ti lembur. Meungpeung isuk kénéh. Leupaskeun deui wé lauk nu dina cireung mah! Untung ninggang di Si Kabayan, kumaha teuing lamun sémah ti dayeuh nu karacunan…” omong kokolot deui.

“Betul, ini keracunan. Ternyata itu muntah-muntah,” kata tetua, “Mungkin betul, kita pindah ke sebelah atas jauh dr kampung. Mumpung masih pagi. Lepasin lagi ikan yg dr cireung! Untung menimpa ke Si Kabayan, bagaimana bila tamu dr kota yg keracunan…” kata tetua kampung lagi.

  √ Arti dan Contoh Sisindiran Rarakitan Silih Asih

Lauk dina cireung diborolokeun ka cai. Bring nu marak parindah. Kari Si Kabayan wé di segi cai, ditungguan ku mitohana.

Ikan di cireung dilepaskan ke air. Semua yg marak pindah. Tinggal Si Kabayan saja di pinggir sungai, ditungguin mertuanya.

Barang nu mararak geus jauh, kuniang Si Kabayan hudang, tuluy lumpat ka tengah walungan nu caina masih kénéh orot. Bendungan can dibedahkeun, lauk-laukna tinggudibeg kénéh.

Ketika yg marak sudah jauh, si Kabayan bangun, kemudian lari ke tengah sungai yg airnya masih susut. Bendungan belum dibuka, ikan-ikannya masih kelihatan.

“Buru-buru téwakan, Abah! Bisi nu séjén baralik deui.”

“Cepat-cepat tangkapin, Abah! Nanti yg yg keburu balik lagi.”

Mitohana olohok, “Geus cageur manéh téh, Kabayan?”

Mertuanya terdiam, “Sudah sembuh kau, Kabayan?”

“Har…da teu nanaon ti tadi gé. Keuheul tuda, néwak nilem keur sémah, meunang tawés gedé keur sémah. Meunang kancra, kasedepna. Ari keur urang nu bobolokotna, ngan ukur beunteur jeung bogo,” omomg Si Kabayan bari nyéréngéh. Si Kabayan milihan lauk nu galedéna, terus digémbol ku sarungna. Manéhna jeung mitohana mah teu milu ka tonggoh jeung nu séjén.

“Lha… Dari tadi pula tak apa-apa. Cuma kecewa, menangkap ikan nilem buat tamu, dapat tawe besar buat tamu. Dapet kancra, kesukaannya. Kalau buat kita yg capainya, cuma benteur & bogo,” kata Si Kabayan sambil menyeringai. Si Kabayan memilih ikan yg besar-besarnya, terus dikemas dgn sarungnya. ia & mertuanya tak ikut ke atas bareng yg lain.

“Enggeus waé, Bah, bisi teu kadahar!” omong Si Kabayan ka mitohana, ngajak balik bari ngagandong lauk ku sarungna.

“Sudah saja, Bah, takutnya tak kemakan!” Kata Si Kabayan ke mertuanya, mengajak pulang sambil menggendong ikan dgn sarungnya.

Baca juga: Dongeng Sunda Ajag Nangtang Jelema

Demikianlah, mudah-mudahan bermanfaat.