√ 73+ Contoh Tembung Andhahan lan Tegese {Paling Lengkap}

Tembung menjadi salah satu unsur penyusun ukara (kalimat) dlm bahasa Jawa. Jenisnya ada aneka macam macam, salah satunya tembung andhahan.

Tembung andhahan ini berhubungan dekat dgn tembung lingga, sehingga ananda perlu membaca materi tembung lingga dahulu. Setelah itu gres mendengarkanarti, pemahaman & contoh tembung andhahan.

Daftar Isi

Pengertian Tembung Andhahan

Tembung andhahan yaiku tembung kang wis owah soko tembung asline (linggane). Sakabehane tembung sing wis ora orisinil maneh amerga oleh wuwuhan, awalan, sisipan lan akhiran kuwi diarani tembung andhahan. Tuladha: pangan dadi mangan, tandur dadi tanduran.

Artinya: Tembung andhahan yakni tembung (kata) yg berubah dr wujud aslinya (lingganya). Seluruh tembung yg sudah tak asli lagi alasannya menerima wuwuhan, awalan, sisipan & akhiran disebut tembung andhahan. Contoh : pangan menjadi mangan, tandur menjadi tanduran.

Lingga menjadi adhahan apabila:

  • Mendapat wuwuhan (imbuhan)
  • Nyambor tembung (menjadi kata beragam)
  • Ngrangkep tembung (menjadi kata ulang)

Kira-kira begitu, mirip dlm kaidah bahasa Indonesia.

Jenis Jenis Wuwuhan / Imbuhan

Salah satu alasan kenapa tembung lingga menjadi andhahan yakni alasannya adalah mendapat wuwuhan (imbuhan).

Wuwuhan yaiku imbuhan kanggo tembung ing basa jawa, panggonane biasane ing ngarep, tengah, utawa ing mburine tembung.

Macam macam wuwuhan ada banyak tergantung dgn keperluan kata yg akan di ubah. Berikut pembagianp wuwuhan:

Ater-ater (Awalan)

Ater ater yaiku imbuhan kang mapan ana ngarepe tembung lingga.

Wuwuhan ater-ater adalah imbuhan yg berada di depan tembung lingga. Jenis ater ater ada tiga, yakni:

  • Ater-ater hanuswara: awalannya berupa karakter m, n, ny, ng.

Contoh ater-ater hanuswara:

m + laku = mlaku

m + baling =  mbalang

m + Pandeng = mandeng

m+ bathik = mbathik

n + tangis = nagis

n + tuku = nuku

n + tandur = nandur

n + dudut = ndudut

n + cuwil = nyuwil

ny + ciwit = nyiwit

ny + sandhing = nyandhing

ng + gawa = nggawa

ng + gendhong = nggendhong

  • Ater-ater tripurusha : Awalannya berupa dak, kok, di

Awalan tripurusa menunjukkan subjek pelaku. Dak artinya saya, kok artinya kau, di artinya ia.

Contoh tembung andhahan ater-ater tripurusha:

Dak  + gawa = dakgawa

Dak  + pangan = dakpangan

Ko  + gawa = kokgawa

Ko   + pangan =  kokpangan

Di    +  gawa = digawa

Di    + pangan = dipangan

  • Ater-ater liyane : awalannya berupa huruf a, ma, ka, ke, sa, pa, pi, pra, kuma, kami, kapi, tar.

Contoh tembung andhahan ater-ater liyane :

a    + lungguh            = alungguh

ma   + lumpat =malumpat

ka    + limpe = kalimpe

ke   + sandhung = kesandhung

sa     + gegem = sagegem

pa     + lilah = palilah

pi     + tutur = pitutur

pra  + wira = prawira

kuma  + wani = kumawani

kami   + tuwa = kamituwa

kapi   + lare = kapilare

tar   + waca = tarwaca

Seselan (Sisipan)

Wuwuhan seselan yakni imbuhan kata yg letaknya ada di tengah. Seselan um, in, el, er.

Seselan tegese sisipan ing tengah tembung

Contoh Tembung seselan yaiku:

Um  + gantung = gumantung

Um  + ayu = kumayu

In    + tangis = tinangis

In    + serat = sinerat

El    + dewer = delewer

El     + beber = beleber

Er  +  cuwil = ceruwil

Er   + titis = teritis

Panambang (Akhiran)

Tembung panambang yakni jenis wuwuhan(imbuhan) yg letaknya di tamat kata. Wuwuhan panambang terdiri dr I, ake, e, ane, ke, a, ana, na, ku, mu dan en.

Panambang yaiku akhire tembung sing wis diwehi imbuhan

Tuladha tembung andhahan dgn panambang:

Kobong  + an = kobongan

Gawa + an = gawan (dudu gawaan)

Tuku +  an = tukon (dudu tukuan)

Lali + an = lalen (dudu lalian)

Sore + an = soren (dudu sorean)

Paro + an = paron (dudu paroan)

Jawil + i = jawili

Kandha +  i = kandhani (dudu kandhai)

Nesu +  i = nesoni (dudu nesoii)

Bali +  i = baleni (dudu balii)

Ombe +  i = ombeni (dudu ombei)

Bodho +  i = bodhoni (dudu bodhoi)

Tulis + ake = tulisake

Tata  +  ake = tatakake (dudu tataake)

Turu + ake = turokke (dudu turuake)

Bali + ake = balikake (dudu baliake)

Suwe + ake = suwekake (suweake)

Jodho + ake = jodhokake (jodhoake)

Dudut + a = duduta

Dudut + na = dudutna

Dudut + ana  = dudutana

Dudut + en = duduten

Bantu + a = bantua

Bantu + na = bantokna

Bantu + ana = bantonana

Bantu + en = bantunen

Omah +  ku = omahku

Omah + mu = omahmu

Omah + e = omahe

Mata + e = matane (dudu matae)

Sapi + e = sapine (dudu sapie)

Kebo + e = kebone (dudu keboe)

Buku + e = bukune (dudu bukue)

Bapak + ne = bapakne = bapake

Dijaluk +  ne = dijalukne = dijalukake

Swara + ing = swaraning = swarane

Aran + ing =araning = arane

Bebarengan (Gabungan)

Wuwuhan bebarengan ialah keadaan dimana tembung andharan mendapat lebih dr satu wuwuhan (imbuhan).

Contoh tembung andhahan dgn wuwuhan bebarengan yakni:

di   + gawa  +  ake    = digawakake

n     +jupuk   +  I         = njupuki

ka    + liwat   + an      = kaliwatan

n      + tutup  + i          = nutupi

ny     + suguh  +  i      = nyuguhi

di      + wales  +   ake  = diwalesake

pa     + papring  +  an  =papringan

m     +buwang  +  i       = mbuwangi

ng    +keplak+    i          = ngplaki

Contoh Tembung Andhahan

Tembung andhahan pola:

  • m            + pacul       = macul
  • m            + pupus      = mupus
  • m            +weling      = meling
  • n             +tulis           = nulis
  • n             +tutup         = nutup
  • n             +telat           = nelat
  • ng           +kancing     = ngancing
  • ng           +kethok       = ngethok
  • ny           +sambal      = nyambal
  • ny           +suling        = nyuling
  • ny           +sikut          = nyikut
  • dak         +dhudhuk  = dakdhudhuk
  • dak         +jupuk        = dakjupuk
  • ko           +goreng       = kokgoreng
  • ko           +tulis            = koktulis
  • di            +ambung     = diambung
  • di            +bathin        = dibathin
  • a              +wujud       = awujud
  • a              +teges          = ateges
  • ke           +jepit            = kejepit
  • ke           +pidhak       = kepidhak
  • sa            +gelas          = sagelas
  • sa            +dina           = sadina
  • sa            +wengi        = sawengi
  • pa           +etunng       = paetung (petung)
  • pa           +berita         = pawarta
  • pi            +wales         = piwales
  • pi            +wulang      = piwulang
  • pra         +tandha       = pratandha
  • pra         +lambang    = pralambang
  • pri           +bumi         = pribumi
  • kuma     +lancang      = kumalancang
  • kami      +tetep           = kamitetep
  • tar          +tamtu         = tartamtu
  • tar          +kadhang    = tarkadhang
  • um         +pinter         = puminter (kuminter)
  • um         +manis         = bumagus (gumagus)
  • in            +tulis            = tinulis
  • el            +titi               = teliti
  • el            +kepyur       = kelepyur
  • er            +kelip          = kerelip
  • er            +gandhul    = gerandhul
  • gelem   + a                  = gelema
  • pacul     +e                  = pacule
  • lungguh  +na             = lungguhna
  • kandha    +ana          = kandhaana ( kandhanana)
  • kanca      + ana          = kancaana   (kancanana)

Contoh Tembung Lingga lan Tembung Andhahan

Lingga Andharan 1  Andharan 2  Andhahan 3  Andhahan 4
Cicil nyicil dicicil Cicilanan
Gawa nggawa dakgawa ginawa Gawakna
Gambar Nggambar Kokgambar Ginambar Gambaran
Kirim ngirim dikirim Kiriman
Silih nyilih disilih sinilih Silihan
Sapu nyapu daksapu sinapu Saponana
Tulis Tulis Ditulis Tinulis Tulisen
Tandur nandur ditandur tinandur Tanduran
Tuku nuku dituku tinuku tukonana
Pangan mangan dipangan Panganan

Contoh Kalimat Tembung Andhahan

Berikut beberapa teladan ukara tembung andhahan:

  • Andhika sing nyapu latare Masjid
  • Aku lagi mangan roti
  • Adikku nangis amarga rebutan permen karo kancane
  • Isuk mau ono swarane pitik
  • Bukuku disilih karo Dito

Kumpulan Soal & Jawaban Materi Andhahan

Berikut kumpulan soal & balasan :

  • Udharana tembung andhahan kemukus! Tembung andhahan kemukus yaiku Ke-mukus
  • Pangrimbage tembung andhahan kang karana kacambor tuladhane yaiku ….? Randha royal
  • Tembung andhahan bumi yaiku pribumi saka tembung pri + bumi
  • Tembung andhahan bagus yaiku gumagus
  • Tembung andhahan kang asring digunakake ing geguritan yaiku………… ? entar, dasanama lan saroja
  • Tembung linggane tinemu yaiku? nemu
  • Andharan tegese andhahan yaiku tembung kang owah saka asale.
  • Tembung lingga (tulis), tembung andhahan (tulisen), pangrimbage yaiku? tulis + en
  • Kang ora kalebu wujude tembung kriya yaiku

Sekian penjelasan terkait tembung andharan gampang-mudahan bermanfaat & mudah-mudahan dapat menambah wawasan.

  √ 111+ Contoh Tembung Lingga lan Tegese {Paling Lengkap}