Baheula dina taun 50 atawa taun 60-an di pakampungan Ciamis kaler taya deui daerah ngumpul ngariung anggahota kulawarga teh ngan di dapur tegesna mah deukeut jeung hawu. Tempat ngobrol udik budak isuk-isuk samemeh ngaburiak kana pakasaban sewang-sewangan ngan di dapur hareupeun hawu tea. Nagog hareupeun hawu isuk-isuk saentas sibeungeut di cai nu ngocor ka balong, jaman harita isuk-isuk hawa teh mani asa nyecep tiis kitu deui awak teh teuing ku tiris, teu cukup ku diharudum sarung ngeunaheunana teh siduru atawa sideang hareupeun hawu.
Hawu anu dimaksud teh nyaeta hawu keur ngasakan sarupaning kadaharan teu beda ti ayeuna gunana siga kompor minyak lantung atawa ka beh dieunakeun kompor gas. Ari hawu teh dijieuna tina taneuh anu geus diliket-liket siga adonan kerikil bata. Bapa kuring ari keur pakeeun sorangan mah sok nyieun ku anjeun. Tempat nyieun hawu bisa di buruan lebahna rada deukeut ka dapur ngarah engke ari geus garing teu jauh teuing ngagotongna. Atawa di tempatna hawu nagog nyaeta di dapur gedengeun hawu heubeul nu geus saremplak barocek gantieun. Nyieun tungku hawu teh aya tilu liang, liang di hareup keur mirun seuneu paranti ngasupkeun suluh, dua liang deui di luhur ngajejer ka tukang paranti nagenkeun sarupaning delok, katel, panci, atawa seeng.
Ngahurungkeun seuneu mun erek barangasakan materi bakar nu utama mah kudu aya suluh garing ngarah teurak ku seuneu. Keur neurakkeun seuneu kana suluh sok diseungeutkeun heula seuneuna kana baralak garing (daun kalapa), lila-lila oge ruhay. Tah lamun seuneu di hawu geus ngabela-bela karek bisa dipake siduru jeung ngasakan kadaharan.
Suluh atawa bahan bakar mampu rupa-rupa kai kusabab di lembur kuring loba tangkal kalapa jadi lolobana mah tina palapah kalapa anu geus garing, tuluy kalokop buah kalapa (nyamu) nu ragrag kusabab geus garing, tangkal kalapa nu geus ditampolan ku kampak gede nu disebut patik jade sabebek-sabebek rada ipis. Tapi da sarupaning tangkal atawa dahan kai keur suluh asal garing bae saupamana kai albasiah, jengkol, jeungjing, nangka, jrrd.
Nagog hareupeun hawu anu ruhay dipake siduru mampu bari nginum kopi, atawa nginum cai teh panas bari nyetrokan gula kawung. Atawa siduru bari ngadagoan sangu jeung pasakan deungeuna arasak dituluykeun kana mumuluk angger bari nagog siduru.
Salian ti loba tangkal kalapa, oge di lembur kuring teh loba balong keur miara lauk, lauk dahareun sorangan lain keur jualeun. Tah di hawu oge mampu meuleum lauk, manggang, atawa mais, komo ari ngagoreng atawa sarupaning pasakan lauk sejena dipindang, diacar, disop saupama gurame mah.
Sampeu oge salian diasakan biasa mampu oge dibubuy, disebutna bubuy sampeu saupama sampeu alus anu hipu mah munggah ka cibruy ngeunah pisan didaharna. Lain sampeu bae nu sok dibubuy teh tapi bisa oge hui boled, hui kamayung, taleus, beuti tarigu, jeung ganyol. Teu hese teu sing sarupa beubeutian teh dibebeskeun dina lebu ruhay tuluy ditutup deui ku lebu sina buni ngarah teu kaduruk.
Mun aya bagian awak anu asa lalinu cararangkeul atawa nyeri beuteung si lebu panas teh sok dikemas ku daun cau sababaraha lapis tuluy dibuntel ku lawon tuluy ditetel tetel kana lebah nu pararegel siga cai dina buli geuning ari nempo di rumah sakit mah.
Lamun erek ngaleot atawa nyetrika pakean suluhna kudu nu rada teuas, seseringna mah ruhak atawa areng tina batok nu geus ruhay, kari nyapitan asupkeun kana setrikaan anu geus dibuka selot hahayamanana beres mampu nyetrika, kade poho hihid keur ngageberna mun areng batokna teu pati ruhay. Ku: Eman Sudinta