close

√ Ringkasan Cerita Rawa Pening dalam Bahasa Jawa

Rawa pening yaitu salah satu objek rekreasi yg cukup terkenal di provinsi Jawa Tengah.

Selain keindahan yg di tawarkan rawa ini, rawa pening pula menyimpan legenda yg di percaya sebagian penduduk .

Dahulu dongeng ini menyebar dr ekspresi ke ekspresi, sehingga tidak heran jikalau banyak model dlm legenda ini.

Bahkan nama tokohnya berlawanan satu sama lain. Hal tersebut memang sudah biasa & tak mempengaruhi esensi ceritanya.

Berikut ringkasan dongeng rawa pening dlm bahasa jawa & indonesia.

Daftar Isi

Cerita Rakyat Rawa Pening

Zaman dahulu, ada desa berjulukan Ngasem letaknya di Provinsi Jawa Tengah.

Desa Ngasem di pimpin seorang yg bijaksana, namanya Ki Sela Gondang.

Ki Sela Gondang mempunyai anak perempuan yg sangat cantik berjulukan Endang Sawitri.

Suatu hari tatkala ada peringatan sedekah bumi selama tujuh hari tujuh malam. Para penduduk desa menyambut dgn melakukan beberapa persiapan.

Dalam acara tersebut umumnya ada sesaji & pusaka sakti milik seorang resi Ki Hajar Salokantara selaku penolak bala.

Namun Ki Sela Gondang tak mampu pergi, sehingga meminta anaknya untuk meminjam pusaka sakti milik Ki Hajar Salokantara.

Keteledoran Ni Endang Sawitri

Setelah bertemu, Ki Hajar Salokantara bepersan biar Endang Sawitri tak menaruh pusaka sakti di atas pangkuannya.

Namun Endang Sawitri lupa dgn pesan sobat ayahnya & meletakkan pusaka sakti tersebut di atas pangkuannya.

Tidak selang lama, sesudah memangku pusaka sakti tersebut Endang Sawitri hamil.

Sebagai ayahnya, Ki Sela Gondang meminta perlindungan sahabatnya yakni Ki Hajar Salokantara untuk menikahi anaknya biar aibnya tertutup.

Dengan berat hati Ki Hajar Salokantara menikahi Endang Sawitri.

Lahirnya Baru Klinting

Selang beberapa bulan, Endang Sawitri melahirkan anaknya. Namun yg membuat heran adalah wujud anaknya berupa naga.

Anaknya yg berupa naga itu di beri nama Baru Klinting. Meskipun rupanya naga, Endang Sawitri sungguh mengasihi anaknya.

Dia membesarkan anaknya dgn rasa cinta & penuh kasih sayang. beliau mendapatkan wujud anaknya apa adanya.

Agar kutukan pusaka sakti dapat menghilang, di usia cukup umur Baru Klinting mesti menemui ayahnya.

Ayahnya yaitu Ki Hajar Salokantara sedang bertapa di Gunung Telomoyo.

Sesampai di Gunung Telomoyo & bertemu ayahnya, Baru Klinting di minta bertapa.

Selama bertapa, Baru Klinting mesti melilitkan tubuhnya hingga ke puncak Gunung Telomoyo.

Namun sayangnya, tatkala bertapa ada sekumpulan warga Desa Pathok yg sedang berburu.

Para warga tak melihat keseluruhan tubuh Baru Klinting. Yang terlihat hanya kepingan ekornya sehingga memangkas-motong daging ekornya.

Sayembara Baru Klinting

Baru Klinting yg telah meninggal karena tubuhnya di potong-potong warga, sukmanya masuk pada seorang pemuda.

Pemuda tersebut bermuka ganteng, namun penampilannya lusuh yg bernama Jaka Bandung.

Setelah itu ia menemui warga Desa Pathok untuk meminta masakan & minuman.

Namun, penampilannya yg lusuh & tampak jelek membuatnya di usir warga.

Karena di usir, beliau di tolong seorang janda bau tanah yg bernama Nyai Latung dgn memberinya masakan.

Setelah di beri kuliner, tak lupa perjaka tersebut mengucapkan terimakasih.

Sambil berpesan pada Nyai Latung yg menolongnya semoga secepatnya naik lesung tatkala mendengar gemuruh air. Serta menjinjing keperluannya seperlunya.

Setelah itu cowok yg di dalamnya ada sukma Baru Klinting kembali ke pesta desa Pathok.

Disana dia membuat sayembara dgn menancapkan lidi pada tanah.

Asal Mula Rawa Pening

Dia menyampaikan bahwa siapapun yg bisa mencabut lidi ini ialah orang yg sangat mahir.

Hal ini menciptakan para warga kesengsem mengikuti sayembaranya.

Mereka semua berpendapat bahwa sangat praktis untuk mencabut lidi yg di tancapkan di tanah.

Namun sesudah satu persatu penduduk desa mencoba mencabut lidi tersebut tak ada satupun yg berhasil.

Semua warga mencoba mulai dr yg bau tanah hingga yg muda. Yang paling berpengaruh hingga yg lemah pula ikut mencoba.

Setelah tak ada yg sukses mencabut. Baru Klinting turun tangan untuk mencabut lidi tersebut.

Ketika lidi di cabut, betapa terkejutnya seluruh warga alasannya adalah timbul semburan air yg sangat derah.

Penduduk desa Pathok berlarian untuk menyelamatkan diri. Sebagian warga membunyikan kentongan selaku tanda bahaya.

Mendengar kentongan tersebut, Nyai Latung secepatnya naik ke atas lesung mirip apa yg di minta Baro Klinting.

Semakin lama, air yg keluar menjadi genangan luas membentuk rawa & airnya bening.

Karena hal itu, rawa tersebut di namakan Rawa Pening yg maksudnya genangan air bening yg membentuk suatu rawa.

Ringkasan Cerita Rawa Pening dlm Bahasa Jawa

Ana dushun jenenge Ngasem, kecamatane Ambarawa lan ana ing Kabupaten Semarang.

Ing dhusun Ngasem ana padhepokan sing kondhang. Jeneng guru padhepokan kasebut yaiku Ki Hajar Salokantara.

Ki Hajar duwe sifat sing wicaksana. Ana salah sijine murid padhepokan kang ayu banget, jenenge Ni Endhang Sawitri. 

Ing salah siji dono, Ni Endhang gundah golek peso sing biayasane di gawe nyigar pinang. Pinang kuwi biasane di gawe sesajen wayah dalu.

Kanthi kapeksa, akhire Ni Endang matur marang Ki Hajar supados iso nyilih pesone Ki Hajar.

Ki Hajar gelem nyilihi peso, mergo waktune wis mepet. Nanging kudu ngati-ati gowo pesone. Ojho sampek di salah gunakne lan ojho di deleh ing pangkon.

Ni Endhang setuju syarate Ki Hajar. Nanging dheweke kesupen, pesone di deleh ing pangkon. Saknaliko iku pesone langsung ilang.

Ni Endhang rumangsa salah lan radha wedhi, dheweke ngadep Ki Hajar.

Sawise matur, Ki Hajar ora nesu. Lan dawuh yen peso iku sakjane ora ilang. Nanging peso iku ana ing jero wetenge Ni Endhang.

Ing satunggali dino Ni Endhang bakale meteng. Saking welas asih supados Ni Endhang ora dadi aibe dhusun,  Ki Hajar rabi karo dheweke.

Ni Endhang lan Ki Hajar rabi kanthi meneng-meneng ben ora ono warga sing ngerti. Sakwisi iku Ni Endhang urip ana ing dhusun kang sepi.

Baca Juga :  √ Cerita Rakyat Danau Toba Singkat Bahasa Jawa

Lahirnya Naga Baru Klinting

Ing dhusun kasebut, Ni Endhang urip dewe nganti anake lahir. Ki Hajar matur yen arep tapa brata ing Redi Telamaya supados kuthukane peso sakti ilang.

Lan ngekei piranti sing wujude klinthingan. Klinthingan kui mengko kudu di kalungke ing jabang bayi minangka bukti yen bocah iku putrane Ki Hajar.

Ora suwe jabang bayine Ni Endhang lahir, nanging wujude Naga. Polahe bayi naga kuwi podo kaya bayi liyane yaiku iso nangis lan ngucap.

Wiwitane Ni Endhang radha wedi, nganti suwe dheweke welas lan trena marang anake.

Senajang wujude naga, bayine di openi Ni Endhang kanthi rasa tresna nganti bayine diwasa. Anake Ni Endhang sing wujude naga di jenengi Baru Klinting.

Perjalanan Bertemu Ayahnya

Nalika diwasa, naga wau takon marang ibuke sopo jeneng bapake lan ana endi saiki.

Ni Endhang ngomong yen bapake jenenge Ki Hajar, saiki lagi tapa brata ing Redi Telamaya.

Naga Baru Klinting arep nyusul bapake sing ana ing Redi Telamaya. Ni Endhang banjur ngalungke klintingan saking Ki Hajar, ben naga gres klinting di akoni anak karo Ki Hajar.

Ni Endhang ya melu Baru Klinting nyusul Ki Hajar mergo panggone adoh. Ibuke lan baru klintting melalui kali, banjur leren ing Selo Sisik.

Sawisi iku mlaku maneh ing ngambah rawa lan liwat Kali Agung. Sawisi iku leren maneh ing Selo Gombak.

Dino, wulan lan tahun wis di liwati, Baru Klinthing isih nyoba nemoni bapake kanthi semangat.

Saking adohan Ni Endhang ngetutne Baru Klinting sing wis ketemu panggone Ki Hajar tapa. Ni Endhang manggon ing cedeke sendhang utawi danau.

Sendhang panggone Ni Endhang manggon kasebut Sendhang Ari Wulana.

Baru Klinting Bertemu Ayahnya

Ki Hajar kaget delok naga ing pertapaan, naga Baru Klinting ngormati Ki Hajar yaiku bapake dewe.

Ki Hajar ngerteni yen naga kuwi ora olo, nanging naga kang duweni ati apik.

Naga gres klinting tanglet Ki Hajar Salokantara opo bener iki dhusun Tamemaya?. Ki Hajar sing terkejut yen naga iki iso omong, jawab iyo. Baru klinting seneng banget, banjur ngomong menawi Ki Hajar iku bapake dheweke sing wis di goleki.

Baru klinting banjur sujud ing ngarepe Ki Hajar, nanging Ki Hajar ora pribadi percoyo yen dheweke iku anake.

Ki Hajar menehi pitakon, sopo ibumu? lan asalmu teka ndi?. Ujare Ki Hajar.

“Ibuku jenengen Ni Endhang Sawitri asale dhusun Ngasem”. Wangsulane Baru Klinting.

Baru Klinting uga ndudokne klinting Ni Endhang sing di wenihi Ki Hajar. Nanging Ki Hajar ngomong yen klinting iku durung cukup buktikno Baru Klinting anake Ki Hajar.

Supoyo di anggep anake Ki Hajar, ana syarat sing kudu di lakoni Baru Klinting yaiku kudu nglakoni tarak brata.

Tarak brata yaiku mlungkeri gunung Kendhil. Ki Hajar ngetutne Baru Klinting, nanging ora di ngerteni. Baru Klinting mlungkeri Gunung Kendhil, nanging buntute ora iso nyatu lan kurang sak kilan.

Baru Klinting banjur nambahi karo ilate, Ki Hajar banjur mlumpat lan nugel ilate naga iku.

Baru Klinting kelaran, Ki Hajar maturi yen kirangan ora iso di tutupi damel ilat. Ilat niku pusaka sing ora ana tandingane.

Baru Klinting banjur nerusne tarak brata, ilate di damel pusaka sing wujude tombak kyai Baru Klinting.

Wulan lan tahun wis di lewati, awake Baru Klinting sing mlungker ora ana lan ora iso di delok. Sing ana namung suket lan wit-witan ganjal.

Warga Dusun Pathok yg Tamak

Ana salah sijining dhusun jenenge dhusun Pathok. Pathok yaiku dhusun kang “gemah ripah loh jinawi“.

Nanging warga ing dhusun Phatok ora duwe rasa syukur marang Gusti Allah.

Ing sawijining dina, dhusun Phatok lagi ngadakake pesta panen raya. Salah sijine warga arep mecah woh pinang gawe campurane susur.

Anggone mecah yaiku di tataki wit kang tuwek lan warnane ireng banget. Jebule wit kayu iku awake naga Baru Klinting.

Awake Baru Klinting sing rupane naga ulo di kethok-kethok gawe pesta. Ora nyana, sukmane Baru Klinting ngetutno salah sijining warga dhusun Pathok.

Sukmane Baru Klinting jelmo dadi wong sing ganteng, gagah nanging radha reget, jenenge Jaka Bandung.

Pas lagi ana pesta, Jaka Bandung jaluk panganan, nanging di usir warga.

Jaka banjur mlaku ning dalan kalih mbok rondho. Mbok rondho nakoni Jaka, ngopo kuwi kok ketok lesu.

Asal Usul Rawa Pening

Jaka banjur nyritakake kedadean mau sing di usir warga mergo jaluk panganan ning program pesta.

Mbok rondho ngajak Jaka ning omaha lan di wenehi mangan. Mbok rondho cerito ing dhusun pathok kuwi tandurane podho subur, wargae sugih-sugih.

Nanging podho serakah kabeh lan medhit. Mbok Rondho yo ora di undang ing pesta kuwi mergo ora sugih utawa mlarat lan rupane elek.

Sakwisi mangan, Jaka pesen maring Mbok Rondo yen ana suara gemuruh, mbo Rondo kudu melbu lesung, gowo enthong lan gowo keperluane sacukupe.

Lajeng Jaka Bandung budal ning pesta mane lan jaluk panganan mane. Nanging pancet wae ora di kei panganan lan di ilok-ilokne karo sekabehane warga sing ana ing pesta.

Akhire Jaka nantang sopo sing iso njabut sada sing mau di sembah ping pitu. Nanging ora ana sing iso njabut sadae.

Kabeh wong dhusun Pathok podo ngguyu karo tantangane Jaka Bandung. Bocah-bocah padha di kongkon narik sada kasebut. Nanging anehe ora ana sing iso njabut sada kasebut.

Banjur wong diwasa maju kanggo nyoba tantangane Jaka Bandung. Siji utawa loro wong podho gagal, mula dheweke nyoba narik sada kasebut bebarengan nanging gagal.

Jaka Bandung sing sukmae di isi Baru Klinting banjur nyentak. “He sakabehane wong dhusun Pathok, rungokna! Aku iku naga gedhe sing di kethok banjur di pangan ing pesta!

“Nanging nalika gue teka jaluk sawetara daging, ora di wenehi merga gue ora katon kaya iki! Saiki gue teka lan bakal ngukum kowe kabeh.”

Wong desa padha ngerti kesalahane, nanging wis terlambat. Ing wektu sing padha, Jaka Bandung nyopot tongkat kasebut.

Saka bekas tongkat kasebut, mili banyu sing deres banget di barengi gemuruh kan banter. Banjir gedhe wis teka, kabeh desa lan wong desa padha klelep.

Sing slamet namung wong siji yaiku mbok rondho sepuh sing wis nulung Jaka Bandung.

Sumbere banyu sing gedhe kuwi isih ana nganti saiki yaiku sing jenenge Tlaga Rawa Pening.

Baru Klinting wujude dadi ula naga sing gedhe maneh lan manggon ana ningsore Tlaga Rawa Pening. Naga gedhe kuwi saiki dadi sing njaga Tlaga Rawa Pening.

Baca Juga : √ Cerita Legenda Bahasa Jawa Candi Prambanan Singkat

Unsur Intrinsik Rawa Pening

Setelah membaca cerita dengan-cara keseluruhan, maka kita mampu menganalisis unsur-unsur intrinsik cerita tersebut.

Berikut unsur intrinsik legenda rawa pening.

Tema

Tema Cerita
Legenda rawa pening bercerita ihwal perilaku yg kurang baik akan menghadirkan malapetaka.

Tokoh

Tokoh Cerita
Ki Hajar Salokantara : baik hati, sabar, bijaksana, bahagia menolong.

Ni Endhang Sawitri : lalai & sarat kasih sayang.

Baru Klinting / Jaka Bandung : baik hati, tak mudah mengalah.

Ki Sela Gondang : Bijaksana, menyayangi anaknya.

Mbok Rondho / Nyai Latung  : baik hati, suka membantu.

Latar

Latar Cerita
Tempat : Dhusun Ngasem, Dhusun Pathok, Selo Sisik, Ngambah Rawa, Kali Agung, Selo Gombak.

Waktu : pagi, siang, malam.

Alur Cerita

Alur Cerita
Alurnya maju, alasannya menceritakan asal permintaan gres klinting dr beliau lahir sampai ia cukup umur & dongeng simpulan hidupnya.

Sudut Pandang

Sudut Pandang Cerita
Menggunakan sudut pandang orang ketiga alasannya adalah menceritakan kisah orang lain.

Amanat / Pesan Moral

Pesan Moral

  • Makara manusia harus berhati-hati alasannya jika teledor akan menenteng dampak yg kurang baik.
  • Manusia mesti memiliki rasa syukur semoga hidupnya menjadi lebih indah.
  • Jadilah insan yg rendah hati.
  • Kesombongan cuma akan menjinjing bencana alam untuk diri kita sendiri.

Nah, itulah ringkasan cerita rawa pening bahasa Jawa. Semoga pesan moral dlm cerita mampu tersampaikan dgn baik, sehingga kita mampu mengambil pelajaran berharganya.

  Legenda Lutung Kasarung dan Purbasari | Cerita Rakyat