close

√ Istilah Pancakaki, Nama Keluarga atau Silsilah Keturunan Sunda

wargamasyarakat.org, Salam Haneut! Basa Sunda memiliki perumpamaan pancakaki atau silsilah keturunan. Pola garis keturunan di semua kawasan mungkin sama, namun istilahnya bisa saja beda. Bergantung pada bahasa di daerahnya masing-masing.

Istilah pancakaki pada bahasa Sunda sungguh mungkin mampu diterjemahkan ke bahasa lain. Pancakaki artinya korelasi insan dgn insan dlm keluarga. Pancakaki pula mempunyai arti mapay perenahna kabarayaan (mencari hubungan persaudaraan).

Orang Sunda punya kebiasaan pancakaki dgn orang yg baru diketahui . Setelah saling menyapa, mereka suka menanyakan ti mana kawit, putra saha, anu ka saha, & sebagainya.

Baca juga: Kata-kapa Sapaan Bahasa Sunda & Artinya

Pertanyaan-pertanyaan tadi untuk mapay (mencari) korelasi keluarga. Jika tak ada kekerabatan dlm garis keturunan, seringkali dipapay korelasi lainnya mirip hubungan pertemanan. Misalnya kenal ka ….?. Sehingga pancakaki bukan sekadar mencari nama-nama keluarga tetapi mendapatkan/ membangun relasi persaudaraan.

Secara garis besar, pancakaki Sunda dibagi 3. Yakni korelasi garis keturunan ke atas (ka luhur), ke bawah (ka handap), & ke samping (ka gigir).

Nama-nama silsilah keturunan ke atas

  1. Bapa: ndeso lalaki (orangtua pria: bapak).
  2. Indung: kurang pandai awéwé (orangtua perempuan: ibu).
  3. Aki: udik lalaki ti bapa atawa ti indung (orangtua laki-laki dr bapak atau dr ibu: kakek).
  4. Nini: kurang pandai awéwé ti bapa atawa ti indung (orangtua perempuan dr bapak atau dr ibu: kakek).
  5. Uyut: bapa atawa indung ti aki atawa nini (bapak atau ibu dr kakek atau nenek).
  6. Bao: bapa atawa indung ti uyut (bapak atau ibu dr uyut).
  7. Janggawaréng: bapa atawa indung ti bao (bapak atau ibu dr bao).
  8. Udeg-udeg: bapa atawa indung ti janggawaréng(bapak atau ibu dr janggawaréng).
  9. Kakait siwur: bapa atawa indung ti udeg-udeg (bapak dr ibu dr udeg-udeg).
  10. Karuhun: jujutan kanu leuwih luhur anu geus tilar dunya (garis keturunan ke atas yg sudah meninggal dunia). Sedangkan yg masih hidup disebut sesepuh.

Nama-nama garis keluarga ke bawah

  1. Anak: turunan kahiji (keturunan pertama: anak).
  2. Incu: turunan kadua, anak ti anak (keturunan kedua: cucu).
  3. Buyut: turunan katilu, anak ti incu (keturunan ketiga: cicit).
  4. Bao: turunan kaopat, anak ti buyut (keturunan keempat, anak dr cicit).

Istilah yg berafiliasi dgn anak antara lain:

  1. Tunggal: anak hiji-hijina (anak satu-satunya).
  2. Cikal: anak anu munggaran (anak pertama).
  3. Panengah: anak anu lahir di tengah-tengah; biasana pikeun jumlah anak ganjil (anak yg lahir di tengah-tengah; biasanya untuk jumlah anak yg ganjil).
  4. Pangais bungsu: lanceuk deukeut ti anak bungsu atawa anak kadua ti handap (kakak bersahabat dr anak bungsu, atau anak kedua dr bawah).
  5. Bungsu: anak bungsu, anak anu gumelar panungtung (anak bungsu atau anak yg lahir terakhir).

Nama-nama istilah pancakaki ke samping

  1. Lanceuk: dulur sadarah lalaki atawa awéwé anu leuwih bodoh (kerabat kandung laki-laki atau perempuan yg lebih bau tanah: kakak).
  2. Adi: dulur sadarah lalaki atawa awéwé anu leuwih ngora (saudara kandung laki-laki atau perempuan yg lebih muda: adik)
  3. Uwa: lanceukna awéwé ti bapa atawa indung (abang pria atau perempuan dr bapak atau ibu)
  4. Paman/ emang: adi lalaki ti bapa atawa indung (adik laki-laki dr bapak atau ibu: paman).
  5. Bibi: adi awéwé ti bapa atawa indung (adik wanita dr bapak atau ibu: tante)
  6. Alo: anakna lanceuk (anaknya abang: keponakan).
  7. Suan: anakna adi (anaknya adik)
  8. Aki ti gigir: lanceuk atawa adi lalaki ti aki atawa nini (kakak atau adik lak-laki dr kakek atau nenek).
  9. Nini ti gigir: lanceuk awéwé ti aki atawa nini (abang atau adik perempuan dr kakek atau nenek)
  10. Kapilanceuk: dulur misan, anak uwa (anaknya uwa: sepupu).
  11. Kapiadi: dulur misan, anak paman/ bibi (anaknya paman atau bibi).
  12. Incu ti gigir: incuna adi atawa lanceuk (cucunya adik atau kakak)
  13. Emang ti gigir: anak lalaki ti adi atawa lanceuk aki jeung nini (anak laki-laki dr adik atau kakaknya kakek & nenek).
  14. bibi ti gigir: anak awéwé ti adi atawa lanceuk aki jeung nini (anak pria dr adik atau kakaknya kakek & nenek).

Selain nama-nama keluarga Sunda di atas, masih ada ungkapan pancakaki yg lain yg terikat oleh korelasi perkawinan atau lainnya.

Istilah perkawinan bahasa Sunda

  1. Salaki: lalaki anu ngawin pamajikan (suami).
  2. Pamajikan: awéwé anu dikawin ku salaki (istri).
  3. Mitoha: indung atawa bapa ti pamajikan atawa salaki (mertua).
  4. Minantu: lalaki atawa awéwé anu dikawin ku anak (menantu).
  5. Besan: indung atawa bapana minantu atawa mitoha anak urang (besan).
  6. Dahuan: lanceuk ti salaki atawa pamajikan (kakaknya istri atau suami)
  7. Adi beuteung: adi ti salaki atawa pamajikan (adik dr suami atau istri).

Istilah pancakaki lainnya

  1. Sabrayna: dulur kanu sanini atawa saaki, contona hubungan kapilanceuk atawa kapiadi.
  2. Mindo: dulu sanggeus sabrayna atawa sauyut. Contona korelasi antara anak kapilanceuk jeung anak kapiadi.
  3. Dulur pet ku hinis: dulur kandung, dulur saindung sabapa.
  4. Dulur sabaraya: dulur ka anakna paman atawa anakna bibi.
  5. Dulur teges: dulur pituin saindung sabapa.
  6. Indung téré: pamajikan bapa namun lain indung kandung.
  7. Bapa téré: salaki indung namun lain bapa kandung.
  8. Anak téré : anak ti salaki atawa pamajikan tetapi lain anak kandung.
  9. Dulur patétéréan: anak ti indung atawa bapa téré.
  10. Baraya laér: dulur pancakakina geus jauh.
  11. Teu hir teu walahir atawa deungeun-deungeun balangbangan: teu baraya saeutik-eutik acan.
  12. Bau-busuk sinduk: baraya kénéh sanajan geus laér.
  13. Baraya: sakur jalma anu aya pancakakina.

Itulah ungkapan pancakaki, nama-nama keluarga, atau silsilah garis keturunan Sunda. Semoga berfaedah.

  Politik Agama, Keterlibatan Oknum Pada Politik Identitas